Wist je dat je gedrag een keuze is… En dat je je gedrag meestal onbewust binnen een paar seconden kiest? Volgens Ben Tiggelaar is slechts 5% van ons gedrag bewust gepland. Ik had er tot voor kort nog nooit echt lang over nagedacht hoe dit precies werkt. Dat kwam pas toen ik afgelopen zomer het boek van Bas Blekkingh over Authentiek leiderschap aan het lezen was. ‘Dat is interessant om te delen’, dacht ik. Je eerdere ervaringen bepalen voor een heel groot gedeelte hoe je met situaties omgaat. Hartstikke handig, want het zou natuurlijk doodvermoeiend zijn om elke keer bij alle situaties die je meemaakt opnieuw na te moeten denken over hoe je het gaat aanpakken. Zeker als er gevaar heerst, dan ben je waarschijnlijk te laat… Dit maakt het ook ingewikkeld, bijvoorbeeld bij het veranderen van gedrag.
Help, help, help een wesp!
Je kent het vast wel. Je zit op een terras te lunchen met vrienden. Ineens komt er een wesp naar jullie tafel gevlogen. Daar waar een van je vrienden zo snel mogelijk weg wilt, gaat de ander op zoek naar een vliegenmepper. Jij daarentegen blijft rustig zitten…
Het gedrag dat je laat zien is een keuze die je vaak onbewust maakt op basis van de eerdere ervaringen die je met een soortgelijke situatie hebt gehad. Je handelt naar wat de hoogste opbrengst voor jou heeft.
De vriend die van de tafel wegrent kan een nare ervaring gehad hebben met een wespensteek of misschien blijkt uit het verleden dat hij allergisch is en dood kan gaan. De ander kan in het verleden succesvol zijn geweest in het bestrijden van wespen met een vliegenmepper. En jij hebt ervaren dat als je rustig blijft ze vanzelf weggaan.
Gedrag wordt beïnvloed door ervaringen
Ik ben de laatste persoon. Ik blijf tegenwoordig rustig zitten, terwijl ik toekijk en stiekem ook wel een beetje geniet van de hysterische reacties van anderen, haha. Dat was wel eens anders. Toen was ik het die van mijn stoel sprong, alles bij elkaar schreeuwde en in de rondte sloeg om de wespen weg te jagen. Hierdoor ben ik een aantal keer gestoken.
Mijn gedrag veranderde toen ik in een situatie kwam met een overvloed aan wespen. Het enige wat ik dacht was: ‘ik wil hier weg, nu! Ik wil niet nog een keer gestoken worden’ De andere mensen die bij mij waren bleven allemaal heel rustig. De wespen vlogen een beetje rond de tafel en ineens waren ze weer weg. Dat was nieuw voor mij. Na het meemaken van deze situatie blijf ik vaak rustig als er wespen zijn. Ik merk dat ik soms nog wel eens twijfel over wat ik ga doen als er meerdere wespen zijn. Dan val ik nog wel eens in een oud patroon, zie je het al voor je?
Terug naar gedrag op de werkplek…
Nu je dit weet kun je jezelf vast beter voorstellen dat er meer nodig is dan een leertraject om gedrag van mensen te veranderen. Uit onderzoek blijkt dat aardig wat deelnemers na een training terug komen op de werkplek en terugvallen in oud gedrag.
Stel je voor: je werkt bij een organisatie waar je werkzaamheden worden geautomatiseerd. Waarbij je voorheen veel tijd kwijt was aan het maken van analyses, rollen deze analyses nu met een druk op de knop uit een systeem. Je hebt meer tijd voor andere werkzaamheden. Vanuit je manager wordt verwacht dat je meer proactief advies uit gaat brengen aan je interne klanten. Dit zorgt ervoor dat problemen nog eerder gesignaleerd en opgelost kunnen worden. De organisatie waar je werkt heeft een maatwerk leertraject opgezet, zodat je over de kennis en vaardigheden beschikt om aan de verwachtingen te kunnen voldoen. Je hebt tijdens verschillende opdrachten en in de bijeenkomsten laten zien dat je het kunt. En nu is het tijd om het in je werk te gaan doen.
Vol vertrouwen en met gezonde spanning ga in gesprek met een van je interne klanten. Alleen je merkt dat je bijna meteen in je valkuil stapt en een afwachtende houding aanneemt. Je klant is gewend om de leiding in het gesprek te nemen. Je probeert om hier verandering in aan te brengen en draagt je adviezen uit. Ze vraagt naar de analyses die je normaal gesproken met haar bespreekt. Je gaat daarover in gesprek. Het kost je veel moeite om terug te komen bij de adviezen. Wat een worsteling. Er komen steeds meer gedachten in je naar boven dat ze helemaal niet zit te wachten op advies. Met een vervelend gevoel kom je terug op de afdeling. En dan is het tijd voor poging twee…
Wat ik hiervan leer?
Leer mensen niet alleen het nieuwe gewenste gedrag toepassen. Geef ook inzicht in hoe gedrag werkt en laat reflectie op de situaties die je medewerkers meemaken terugkomen na afloop van het leertraject. Als dit een manager kan faciliteren zou dat natuurlijk ontzettend mooi zijn, zo niet dan is het goed om te onderzoeken of een trainer of coach daarin een rol kan spelen. Zo kan het onbewust gedrag op de werkplek bewust beïnvloed worden.
Daarnaast is het aan te raden om een sfeer te creëren waarin je deze situaties in openheid met elkaar kunt delen. Biedt ruimte en tijd om hier met elkaar het gesprek over aan te gaan. Zo wordt iedereen zich bewust van wat er in de praktijk kan gebeuren en hoe jullie hier gezamenlijk mee om willen gaan. Een vervelende ervaring kan al zoveel impact hebben op je toekomstig gedrag. Daarentegen geldt dat ook voor positieve ervaringen.
Wat zijn jouw ervaringen met het veranderen van gedrag? Of van je eigen gedrag?
