Waar denk jij aan bij het woord ‘ritueel?’ Ik denk bij rituelen aan:

• het vieren van een verjaardag;
• een trouwerij als feestelijk moment om je liefde te bezegelen;
• of afscheid nemen tijdens een begrafenis.

Je beleeft deze momenten intens. Je hebt aandacht voor elkaar en ervaart een gevoel van verbondenheid. Ook is er ruimte voor emoties. Tijdens een workshop van Ameike van der Ven inspireerde zij mij. Je kunt rituelen namelijk ook als interventie inzetten in organisaties. In dit blog lees je meer over hoe je dit in kunt zetten in organisaties, wat het oplevert en wat je nodig hebt om een ritueel te ontwerpen.

Rituelen in organisaties

Toen jij nadacht over het woord ‘ritueel’ dacht jij toen ook alleen aan momenten die je vooral met familie en vrienden meemaakt? Ik wel. Dit zijn momenten die je heel bewust organiseert en beleeft. In organisaties is dit vaak veel minder bewust. Er zijn misschien wel rituelen, alleen deze worden niet als ritueel bestempeld. In mijn werk als consultant kom ik bij verschillende organisaties. Het valt mij op dat bij de ene organisatie bewust stil wordt gestaan bij verjaardagen van collega’s. Er worden slingers opgehangen en het bureau wordt versierd. Er wordt gebak gehaald en de vorige collega die jarig was koopt een cadeau. Bij andere organisaties gebeurt dit in mindere mate. Of helemaal niet.

Rituelen bewust inzetten in organisaties

Naast verjaardagen heb je natuurlijk ook andere momenten waar je bewust bij stil kunt staan. Wat doe je als een medewerker overlijdt? Als een medewerker promotie maakt? Of als een medewerker ziek wordt? Als je kijkt naar het vakgebied leren en ontwikkelen kan een ritueel ook voor deze vraagstukken ingezet worden. Ik hoor vaak in de gesprekken met opdrachtgevers dat zij een sfeer willen creëren waarin je fouten mag maken. Of de wens dat successen met elkaar gevierd worden, hoe groot of klein deze ook zijn. Wat dacht je van samenwerken over afdelingen heen. Weg met de eilanden. Dit zijn mooie thema’s om een ritueel voor in te zetten. Een ritueel kan een veranderingen ondersteunen en zelfs tot leven brengen.

Het effect van een ritueel

Wat zou het effect van een bewust ritueel zijn? Een mooie vraag. Als je kijkt naar een trouwerij dan ervaar je een gevoel van verbinding met familie en vrienden. Emoties als geluk, blijdschap en verliefdheid komen naar boven. In organisaties is dat niet veel anders. In de workshop benadrukte Ameike de volgende punten:

• Intensere beleving van momenten
• Betere prestaties
• Hogere creativiteit
• Gevoel van verbondenheid en gemeenschappelijkheid
• Ruimte voor emoties en gevoel van controle
• Verankeren en ondersteunen van veranderingen

Het lijkt mij interessant om dit eens verder te onderzoeken.

Het ontwerpen van een ritueel

Tijdens de workshop hebben wij een eigen ritueel ontworpen. Volgens Ameike is een ritueel een bewuste betekenisvolle handeling. Met symboliek en vanuit een positieve intentie geef je aandacht aan overgangen en emoties. Om deze samen te beleven, te verwerken en of een plek te geven. De betekenis komt terug in de vier ingrediënten die je nodig hebt om een ritueel te ontwerpen:

• Hart
• Hoofd
• Handen
• Ziel

Een failure award als ritueel

Het uitreiken van een failure award om de fouten die medewerkers maken samen te vieren. Dat lijkt mij tof. Vanuit het idee dat je van fouten leert en dat kwetsbaarheid binnen de organisatie getoond mag worden. Hoe ziet dit eruit? Als voorbeeld:

Iedereen beantwoordt in december de vraag: wat is mijn meest leerzame fout geweest dit jaar? Elk team bespreekt de fouten en leeropbrengsten met elkaar. Gezamenlijk kiezen ze een winnaar of winnares die genomineerd wordt voor de failure award. De verhalen worden verzameld en gedeeld in de organisatie. De uitreiking van de failure award vindt plaats tijdens de kerstviering. De winnaars en winnaressen worden in het zonnetje gezet. Er staat een rode knop op het podium waar ze op kunnen drukken om hun fout te delen. Of misschien is een groene knop beter. Na afloop krijgen ze een failure award. Een rode knop waar alle teamleden tijdens een werkdag op kunnen drukken wanneer ze een fout hebben gemaakt. Er komt dan een groot applaus uit de speakers van de knop.

Hoe leuk is dat? Zou het lukken denk je? En zou jij de rode of groene knop gebruiken?

Vragen die je helpen bij het ontwerpen

De volgende vragen helpen je bij het ontwerpen van een ritueel:

• Welk moment wil jij in de organisatie bewuster met elkaar beleven?
• Waarvoor wil jij een ritueel bedenken?
• Wat is het doel van het ritueel?
• Wat wil je met het ritueel bereiken?
• Welke emotie wil je dat het ritueel verwerkt, versterkt of oproept?
• Welk symbool kun je in dit ritueel verwerken?
• Hoe kun je dit symbool tot leven laten komen?
• Welke handeling wil je terugzien?
• Wat wil je dat de mensen gaan doen?
• Welke beweging wil je creëren?
• Voor wie is dit ritueel?
• Wie wil je een rol geven in het ritueel?
• Hoe zien deze rollen eruit?
• Hoe kun je dit logisch en praktisch uitvoeren?

Waarvoor zou jij een ritueel willen ontwerpen? Ik hoor het graag!